حمزة بن محمد کنانیحمزة بن محمد کِنانی، کنیه‌اش ابوالقاسم، عالم و محدّث مصری قرن چهارم بود. ۱ - تولددرباره زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی در ۲۷۵ به‌دنیا آمد. ۲ - سماع حدیثنخستین سال سماع حدیث او، ۲۹۵ ذکر شده است. کنانی در ۳۰۵ برای طلب حدیث به عراق سفر کرد و در بصره و کوفه به سماع حدیث پرداخت. وی از محدّثان مشهوری چون محمد بن داود صَدفی، سعید بن عثمان حرّانی، و عبدان بن احمد اهوازی اخذ حدیث کرد. کنانی از زاهدان و عابدان روزگار خود به‌شمار می‌رفت. از او محدّثانی چون ابن‌مَنْدَه و ابوالحسن بن علی بن محمد قابسی حدیث نقل کرده‌اند. [۱]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۸، ص۱۱۴ـ۱۱۵، چاپ بشّار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۱۸۰، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
ابن‌عساکر [۳]
ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۵، ص۲۴۰، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
در اشاره به فضل کنانی، گفته است که دارقطنی در سفر به مصر ، با کنانی هم‌صحبت شد.۳ - وفاتوی در ۳۵۷، به هنگام لشکرکشی فاطمیان به مصر، درگذشت. [۴]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۱۸۱، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
[۵]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۸، ص۱۱۴ـ۱۱۵، چاپ بشّار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۴ - اثر ویتنها اثری که از او یاد شده، جزءُ البَطاقه است که در واقع تخریجی از حدیث مشهور به بطاقه است که آن را عبداللّه بن عمرو بن عاص روایت کرده است. [۶]
محمد بن جعفر کتّانی، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفه، ص۷۶، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰.
این حدیث به اهمیت و ثواب شهادتین اشاره دارد. [۷]
محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۱، ص۵۲۹، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶.
به نوشته ذهبی [۸]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۶۰۲،چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
، این مجموعه را ابوالحسن علی بن عمر حرّانی، مشهور به ابن‌حِمِّصَه، از شاگردان کنانی، روایت کرده است. این کتاب با تحقیق عبدالرزاق بن عبدالمحسن العباد البدر (ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲) به‌چاپ رسیده است. ۵ - فهرست منابع(۱) ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱. (۲) محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶. (۳) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشّار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳. (۴) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸. (۵) محمد بن جعفر کتّانی، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفه، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حمزة بن محمد کنانی»، شماره۶۵۴۰. |